هورمون کورتیزول که نام دیگر آن هورمون استرس است در بسیاری از بیماری ها و شرایط نقش دارد. این هورمون به عنوان یک زنگ خطر طبیعی بدن شناخته می شود. کورتیزول یک هورمون استروئیدی است که به بدن در پاسخ به استرس کمک می کند. به همین دلیل است که سطح کورتیزول در بدن در زمان استرس بالا افزایش می یابد.

هورمون های استروئیدی دسته ای از هورمون هایی هستند که در بدن از کلسترول ساخته می شوند. در مجموع، آن ها طیف گسترده ای از عملکردها را در بدن انجام می دهند.

کورتیزول یکی از مهم ترین هورمون های بدن است که تولید آن در پاسخ به سطوح استرس محیطی یا روانی متفاوت است. استرس می تواند منجر به اثرات فیزیکی از جمله نازک شدن موها به دلیل افزایش سطح کورتیزول شود. در ادامه مقاله در سایت فروش کلاه گیس توضیحات بیشتری در رابطه با نقش هورمون کورتیزول در ریزش مو ارائه می گردد لطفا همراه ما باشید.

روش ترشح هورمون کورتیزول

برای بسیاری از افراد این سوال پیش می آید که هورمون کورتیزول از کجا ترشح میشود؟ در پاسخ به این سوال باید بگوییم که: ترشح کورتیزول توسط سه ناحیه مرتبط با یکدیگر در بدن به نام هیپوتالاموس در مغز، غده هیپوفیز و غده آدرنال(غده فوق کلیه) انجام می شود. این محور هیپوتالاموس-هیپوفیز-آدرنال نامیده می شود. در زمان پایین بودن سطح کورتیزول در خون گروهی از سلول هایی که در ناحیه ای از مغز به نام هیپوتالاموس، قرار دارند هورمون آزاد کننده کورتیکوتروپین را ترشح می کنند که باعث می شود غده هیپوفیز هورمون دیگری به نام هورمون آدرنوکورتیکوتروپیک ترشح کند که وارد جریان خون می شود. این هورمون به طور عمده یک هورمون هشیار کننده است که موجب نشان دادن واکنش نسبت به استرس ایجاد شده، می شود.

سطوح بالای هورمون آدرنوکورتیکوتروپیک در غدد فوق کلیوی شناسایی می شود و ترشح هورمون کورتیزول را تحریک می کند و باعث افزایش سطح کورتیزول در خون می شود. با افزایش سطح کورتیزول، آنها شروع به مسدود کردن ترشح هورمون آزاد کننده کورتیکوتروپین از هیپوتالاموس و هورمون آدرنوکورتیکوتروپیک از هیپوفیز می کنند. با پایین آمدن سطح هورمون آدرنوکورتیکوتروپیک سطح کورتیزول نیز کم می شود. به این حلقه بازخورد منفی می گویند.

چه چیزی تولید هورمون کورتیزول تحریک می کند؟

وقتی در محل کارتان تحت فشار هستید یا در مسیر تردد برای رسیدن به مقصد گیر کرده اید، سطح استرس شما بالاست. برای مقابله با این وضعیت، واکنش طبیعی بدن شما تولید هورمون کورتیزول است که این می تواند منجر به افزایش حس آگاهی، رفلکس سریع تر و سرعت متابولیسم شود. اگر در کوتاه مدت در یک موقعیت فشار بالا قرار دارید، همه این تغییرات می تواند مفید باشد.

تولید کورتیزول توسط غدد فوق کلیوی توسط غده هیپوفیز تنظیم می شود. هیپوفیز غده ای به اندازه نخود در قاعده مغز است که به دلیل اثرات گسترده تر آن بر بدن، گاهی اوقات به عنوان غده اصلی شناخته می شود.

هنگامی که از خواب بیدار می شوید، ورزش می کنید یا با یک رویداد استرس زا مواجه می شوید، غده هیپوفیز شما واکنش نشان می دهد و یک سیگنال به غدد فوق کلیوی می فرستد تا مقدار مناسبی کورتیزول تولید کند.

وظایف هورمون کورتیزول

نام بردن تمام عملکردهای کورتیزول دشوار است، در اینجا برخی از وظایف اصلی آمده است:

• کورتیزول بدن را برای مقابله با استرس یا خطر آماده می کند.
• کورتیزول به حفظ التهاب کمک می کند.
•  کورتیزول به کنترل قند خون و فشار خون کمک می کند.
•  کورتیزول نحوه استفاده بدن از غذا و دریافت انرژی – متابولیسم شما را تنظیم می کند.
•  کورتیزول در کمک به مغز در شکل گیری خاطرات نقش دارد.
•  کورتیزول به بدن کمک می کند تا تشخیص دهد چه زمانی زمان خواب است و چه زمانی باید بیدار شوید.

علائم اختلال هورمون کورتیزول

تمامی موادی که در بدن هر انسان وجود دارد باید در یک تعادل باشد. هر چه از میزان تعادل خود خارج شود، باعث ایجاد اختلالات می شود. میزان هورمون کورتیزول نیز باید یک تعادل خاص داشته باشد. برخی شرایط می تواند در کاهش و افزایش میزان این هورمون تاثیرگذار باشد. برخی از مواردی که باعث افزایش این هورمون می شوند عبارتند از:

• عفونت ها
• ضربه های روحی یا جسمی(تروما)
• افسردگی شدید
• مصرف استروئید
• فعالیت بدنی بیش از حد
• مصرف بیش از حد الکل
• اختلال آدرنال (درهیپوتالاموس یا غده هیپوفیز)

علائم اختلال هورمون کورتیزول می تواند به شکل های مختلفی بروز کند. برخی از علائم نشان دهنده اختلال هورمون کورتیزول عبارتند از:

• فشارخون بالا
• پوکی استخوان
• خستگی
• تحریک پذیری
• مشکلات گوارشی
• کاهش قدرت عضلانی
• تغییر ناگهانی خلق و خوی
• مشکل خواب
• جمع شدن آب در پلک ها
• میزان گلوکز خیلی بالا در خون
• وجود موهای زاید زیاد در صورت
• وجود علائم کششی در شکم
• چاقی در منطقه شکم متمرکز باشد
• تشکیلات رسوبات چربی در گردن

چه اتفاقی می افتد وقتی کورتیزول بیش از حد یا کمتر تولید می شود؟

بدن معمولاً مقدار مناسبی کورتیزول تولید می کند. در شرایطی مانند سندرم کوشینگ، کورتیزول بیش از حد تولید می شود. در شرایطی مانند بیماری آدیسون، تولید آن بسیار کم می شود.

علائم کورتیزول بیش از حد عبارتند از:

• افزایش وزن، به ویژه در اطراف شکم و صورت
• پوست نازک و خشک که دیر التیام می یابد
• آکنه
• برای زنان، موهای صورت و دوره های قاعدگی نامنظم

علائم کمبود کورتیزول عبارتند از:

• خستگی مداوم
• حالت تهوع و استفراغ
• کاهش وزن
• ضعف عضلانی
• درد در شکم

اگر هر یک از این علائم را تجربه کردید، ممکن است پزشک به شما پیشنهاد کند که آزمایش خون برای اندازه گیری سطح کورتیزول خود انجام دهید.

سطوح طبیعی هورمون کورتیزول در شبانه روز

سطح هورمون کورتیزول به طور طبیعی در طول روز مدام متغیر است و افزایش و کاهش می یابد. سطح کورتیزول در اواخر شب – معمولاً در نیمه شب – به کمترین میزان خود می رسد. و بعد آن شروع به افزایش می کنند. کورتیزول در اوایل صبح به بالاترین سطح خود در بدن می رسد، در حدود ساعت ۹ صبح به اوج خود می رسد، قبل از اینکه دوباره در طول روز کاهش یابد.

رابطه سطوح پایین کورتیزول و ریزش مو

ریزش مو به دلیل سطح پایین کورتیزول به طور ذاتی با مقدار هورمون آدرنال مرتبط است. هنگامی که استرس پایدار است، غدد فوق کلیوی به دلیل تولید بیش از حد کورتیزول ممکن است بیش از حد کار کنند.

این بدان معناست که سطح کورتیزول و سایر سطوح هورمونی شما ممکن است کاهش یابد. نتیجه این کم بودن سطح هورمون ها این است که بدن شما قادر به تولید هورمون های مهم دیگری مانند تستوسترون نیست که بر ریزش مو تأثیر می گذارد.

در بین مردان، بیضه ها می‌ توانند وارد عمل شوند و تستوسترون تولید کنند و تا حدودی این کاهش هورمونی جبران شود ، اما زنان بیشتر تحت تأثیر این کاهش هورمون و در نتیجه ریزش مو قرار می گیرند.

ارتباط سطوح مختلف کورتیزول و ریزش مو

به طور مشابه، زمانی که سطح کورتیزول بالا باشد بدن تولید این هورمون را نسبت به سایر هورمون ها در اولویت قرار می دهد. از قضا، هر دو سطح بالا و پایین منجر به یک اثر مشابه و ریرش مو می شوند.

سطوح بالای کورتیزول باعث کاهش سنتز و تسریع تجزیه اسید هیالورونیک و پروتئوگلیکان ها در پوست سر تا حدود ۴۰ درصد می شود. این امر از فعالیت طبیعی فولیکول های مو جلوگیری می کند و در نتیجه منجر به ریزش مو شود بالا رفتن سن این وضعیت را بدتر می کند.

با این حال، این دو مشکل متناقض با استرس به هم پیوند خورده اند. سطوح بالا و پایین کورتیزول ناشی از استرس مداوم است که بدن ما برای مقابله با آن طراحی نشده است.

علائم کاهش سطح هورمون کورتیزول

اگر بدن به اندازه کافی هورمون کورتیزول تولید نکند، یک بیماری به وجود می آید که پزشکان آن را آدیسون می نامند. نارسایی غدد آدرنال زمانی ایجاد می شود که غدد فوق کلیوی نمی توانند کورتیزول کافی تولید کنند.

دلیل این بیماری این است که غدد آدرنال به درستی کار نمی کنند یا زمانی که غده هیپوفیز غدد فوق کلیوی را برای تولید کورتیزول به درستی تنظیم نمی کند. علائم این بیماری با گذشت زمان ظاهر می شوند. آنها عبارتند از:

• تغییرات در پوست شما مانند تیره شدن جای زخم ها و چین های پوستی
• خستگی مداوم
• ضعف عضلانی که بدتر می شود
• اسهال، حالت تهوع و استفراغ
• از دست دادن اشتها و وزن
• فشار خون پایین

اگر بدن شما کورتیزول کافی تولید نکند، پزشک ممکن است قرص دگزامتازون، هیدروکورتیزون یا پردنیزون را تجویز کند.

علائم افزایش سطح هورمون کورتیزول

سندرم کوشینگ زمانی اتفاق می افتد که کورتیزول بیش از حد در خون برای مدت طولانی وجود داشته باشد. این می تواند باعث تغییرات جسمی و روحی شود. علائم سندرم کوشینگ ممکن است شامل موارد زیر باشد:

• افزایش وزن
• فشار خون بالا
• قند خون بالا
• از دست دادن و ضعف عضلانی
• تورم صورت
• افسردگی
• پوستی که به راحتی کبود می شود

شایع ترین علت سندرم کوشینگ مصرف داروهای استروئیدی مانند پردنیزون است که از نظر ساختاری بسیار شبیه به کورتیزول هستند. این نوع از سندرم کوشینگ معمولاً پس از قطع دارو از بین می رود. سندرم کوشینگ همچنین می تواند ناشی از یک تومور کوچک در غده هیپوفیز باشد.

چه عواملی سطح کورتیزول را افزایش می دهند؟

تعدادی از عواملی که می توانند باعث افزایش سطح کورتیزول شوند، عبارتند از :

استرس مزمن

بدن شما نمی تواند جدیت یک موقعیت استرس زا را بسنجد، بنابراین چیزی ساده مانند ترافیک می تواند سیستم پاسخ به استرس شما را راه اندازی کند.

مصرف دارو

برخی داروها مانند کورتیکواستروئیدها و داروهای ضد بارداری خوراکی ممکن است سطح کورتیزول شما را افزایش دهند.

هورمون استروژن

سطوح بالای استروژن در زنان با افزایش سطح کورتیزول مرتبط است

تومور غده آدرنال

غدد فوق کلیوی شما کورتیزول تولید می کنند، بنابراین هر مشکلی در این اندام می تواند بر میزان تولید کورتیزول تأثیر بگذارد.

مشکل غده هیپوفیز

غده هیپوفیز بیش از حد فعال، غدد فوق کلیوی شما را تحریک می کند تا کورتیزول بیش از حد تولید شود.

سوء تغذیه

اگر از مشکلات تغذیه ای رنج می برید ممکن سطح کورتیزول را تحت تاثیر قرار دهد.

علاوه بر این شرایطی مانند افسردگی، دیابت، PCOS و اعتیاد به الکل نیز با سطوح بالای کورتیزول مرتبط هستند.

چگونه استرس را از بین ببریم

بهترین راه برای مقابله با ریزش مو ناشی از تولید نامنظم کورتیزول، کاهش سطح استرس پایدار است. کاهش استرس می تواند به کاهش ارتباط بین سطح کورتیزول و ریزش مو کمک کند.

اولین قدم های ساده برای کاهش سطح استرس، اطمینان از داشتن یک رژیم غذایی سالم و ورزش منظم است. اطمینان از اینکه بدن خود را با تمام ویتامین ها، مواد معدنی و سایر مواد مغذی ضروری که برای ایجاد یک محیط عالی برای رشد مو به آن نیاز دارد، تامین می کنید، می تواند ساده باشد. سپس ورزش سبک و خواب کافی می تواند به آرامش شما در طول روز کمک کند.

👈بیش تر بخوانید: تاثیر مصرف میوه ها و سبزیجات بر سلامت بدن به چه صورت است؟

چگونه سطح کورتیزول خود را آزمایش کنیم

برای اندازه گیری سطح کورتیزول می توان آزمایش خون، بزاق یا ادرار انجام داد.

آزمایش خون کورتیزول

آزمایش خون کورتیزول معمولاً در صبح انجام می شود که سطح کورتیزول شما به بالاترین حد خود رسیده باشد.

آزمایش بزاق کورتیزول

آزمایش بزاق کورتیزول را می توان در خانه در چند مرحله در طول یک روز انجام داد تا به ایجاد تصویر بهتری از سطح کورتیزول شما کمک کند.

آزمایش ادرار کورتیزول

آزمایش ادرار کورتیزول شامل جمع آوری تمام ادرار شما در طول یک روز است.

راههای کاهش هورمون کورتیزول

اگر سطح کورتیزول شما بالا باشد، کاهش آن به علت اصلی آن بستگی دارد. اگر به دلیل مشکلات مربوط به غده هیپوفیز، غدد فوق کلیوی یا دارویی است که مصرف می کنید، باید با پزشک عمومی یا متخصص بهداشت خود برای کاهش آن صحبت کنید. اگر به دلیل استرس مزمن باشد، تغییرات زیادی در شیوه زندگی وجود دارد که می توانید برای کاهش سطح استرس خود ایجاد کنید به عنوان مثال:

خواب کافی داشته باشید

تنظیم خواب می تواند یکی از راه های موثر در کاهش سطح کورتیزول است. خواب نامنظم و یا خوابیدن در روز می تواند سطح کورتیزول را در گردش خون افزایش دهد که با تنظیم آن می توانید از این امر جلوگیری کنید.

از زندگیتان خیلی لذت ببرید

هر روز کاری را که دوست دارید انجام دهید، مانند رقصیدن یا گوش دادن به موسیقی برای بهبود خلق و خو یا مدیتیشن روزانه یا یوگا با دوستان، خانواده و حتی با حیوان خانگی خود ارتباط برقرار کنید.

یک سیستم حمایت اجتماعی قوی برای سلامت روان شما مهم است، خواب را در اولویت قرار دهید. تمام تلاش خود را بکنید تا هر شب ۷ ساعت بخوابید.

ورزش کنید

حداقل ۷۵ دقیقه فعالیت شدید یا ۱۵۰ دقیقه فعالیت هوازی متوسط ​​در هفته را هدف قرار دهید. ورزش منظم همچنین با انعطاف پذیری بیشتر در برابر استرس حاد مرتبط است و ممکن است اثرات منفی سلامت مرتبط با استرس، مانند کورتیزول بالا را کاهش دهد.

رژیم غذایی سالم داشته باشید

میوه، سبزیجات، غلات کامل، آجیل، دانه ها و ماهی های چرب را در تغذیه روزانه خود قرار دهید. یک مکمل را امتحان کنید – امگا ۳ ، ویتامین B کمپلکس، منیزیم، ال تیانین، بادرنجبویه، ریشه سنبل الطیب و آشواگاندا با سطوح پایین تر کورتیزول مرتبط هستند.

نفس کشیدن

نفس عمیق می تواند یک تکنیک ساده برای کاهش استرس باشد که در هر مکانی توانایی استفاده از آن را داریم. همچنین مطالعات نشان داده اند که پس از اینکه شرکت کنندگان تنفس عمیق را در برنامه های روزمره خود وارد کردند، کورتیزول کاهش می یابد.

کورتیزول خوب است یا بد؟

کورتیزول به دلیل شهرت و ارتباط آن با استرس، اغلب به عنوان یک هورمون بد شناخته می شود. اما این کاملاً منصفانه نیست. مسئله این است که این هورمون نقش‌های زیادی را در بدن ایفا می‌کند که هنوز درباره برخی از آن‌ها در حال یادگیری و تحقیق هستیم.

بدون کورتیزول، واکنش شما به موقعیت های استرس زا کندتر است، ما ممکن است موقعیت های ترسناک یا خطرناک را به همان شکل واقعی بدون کورتیزول تشخیص ندهیم.

بنابراین، احتمالاً ناعادلانه است که بگوییم بد است. احتمالاً بیشتر مدیریت سطوح شماست که می تواند باعث ایجاد مشکل شود. در حالی که کورتیزول بخش مهم و مفیدی از پاسخ بدن به استرس است، مهم است که پاسخ آرام سازی بدن فعال شود تا عملکرد بدن پس از یک رویداد استرس زا به حالت عادی بازگردد.

متأسفانه، در فرهنگ فعلی ما با استرس بالا، پاسخ بدن به استرس به قدری فعال می شود که همیشه فرصتی برای بازگشت به حالت عادی ندارد و در نتیجه حالت استرس مزمن ایجاد می شود . اگر برای مدیریت استرس تلاش می کنید یا علائم کورتیزول بالا مزمن را تجربه می کنید بهتر است در اولین فرصت به پزشک مراجعه کنید.

👈بیش تر بخوانید: تاثیر مصرف میوه ها و سبزیجات بر سلامت بدن به چه صورت است؟

ساعت ترشح هورمون کورتیزول

ترشح هورمون کورتیزول در ساعات صبحگاهی برای مثال ۸ صبح در اوج خود قرار دارد. همچنین در ساعات ۴ بعدازظهر نیز کاهش می باید.

داروی تنظیم هورمون کورتیزول

داروهای زیادی با عنوان مکملهای کاهش استرس امروزه به بازار آمده اند. برخی از این مکمل ها می توانند تاثیر بسیاری در تنظیم این هورمون بگذارند. در مصرف این داروها نباید خودسرانه اقدام کنید و حتما باید طبق تجویز پزشک مصرف شوند. برخی از این داروها عبارتند از:

• کپسول کالم انرژی نچرال وورد
• کپسول فارماگابا او پی دی فارما
• قرص مود پلاس نوتراکس
• بنزودیازپین

فواید هورمون کورتیزول

•  کورتیزول می تواند به شما کمک کند بهتر فکر کنید.
• همانطور که کورتیزول برای عملکرد مطلوب بدن مورد نیاز است، مغز نیز به آن نیاز دارد.
• افزایش کورتیزول صبحگاهی انرژی ذهنی را تامین می کند.
• با این حال، افزایش طولانی مدت کورتیزول می تواند معکوس باشد.
• کورتیزول در جایی که لازم است انرژی می گیرد و به ما کمک می کند که بیمار نشویم.